Covid-19 in afvalwater

Recent is informatie in Nederlandse media verschenen betreffende aanwezigheid van DNA van het Covid-19 Coronavirus in afvalwater (1). Hieronder vatten wij samen wat dit betekent voor onze klanten en contacten die een eigen afvalwaterzuiveringsinstallatie hebben die fabriekswater dan wel deels sanitair water behandelen. In deze memo geeft Colsen haar visie op basis van de combinatie van eigen kennis en een verkort literatuuronderzoek.

Literatuuronderzoek

Al eerder is aangetoond dat DNA en RNA van Covid-19 zich in afvalwater bevindt (2). Aanleiding voor het onderzoek was het feit dat naast hoge koorts in sommige gevallen diarree als symptoom gezien werd. Een logische vraag is of het virus zo een extra emissiebron heeft om zich te verspreiden. Mensen die professioneel direct met afvalwater te maken hebben, zouden zo als eerste hieraan blootgesteld worden. De stabiliteit van het virus speelt een belangrijke rol bij de inventarisatie van de risico’s op besmetting.

Virussen die zorgen voor humane infecties kunnen grofweg ingedeeld worden in omhulde en niet-omhulde of naakte virussen. Niet-omhulde virussen kunnen extreme omstandigheden doorstaan zoals droogte, hoge temperaturen en lage pH. Door deze eigenschappen verplaatsen ze zich makkelijk via water. Daarnaast overleven ze onze spijsverteringskanaal waardoor ze bv. darmklachten veroorzaken en via ontlasting verspreid kunnen worden. Voorbeelden van zulke virussen zijn het adenovirus en het rotavirus. Deze virussen zijn besmettelijker dan omhulde virussen.

Het Covid-19 coronavirus behoort tot de omhulde virussen. Deze zijn beschermd door een lipidemembraan. Dit wil echter niet zeggen dat ze stabieler zijn: extreme omstandigheden doorstaan ze niet. Hun overlevingstijd in water is relatief laag in vergelijking met naakte virussen: virussen vergelijkbaar met Covid-19 overleven bij 20^oC maximaal 2 dagen (3) en bij 4^oC maximaal 14 dagen (4). In besmette gebieden is het waarschijnlijk dat het Covid-19 virus aanwezig is in sanitair afvalwater. Benadrukt wordt dat het veel gevoeliger is dan andere mogelijk aanwezige naakte virussen, microbiële pathogenen en protozoa.

Discussie

In besmette gebieden is het waarschijnlijk dat het Coronavirus in sanitair afvalwater aanwezig is. Mogelijk kan het virus vervolgens vrijkomen via aerosolvorming in open beluchte tanks, bij schoonmaakwerkzaamheden of monstername (5). In dat geval zijn de volgende zaken van belang om een risico-inschatting te maken:

• Het aantreffen van Covid-19 is enkel gelinkt aan sanitair afvalwater. Op industriële afvalwaterzuiveringsinstallaties wordt slechts een relatief kleine hoeveelheid sanitair water opgemengd met een grote stroom warm industrieel afvalwater. De verkorte literatuurstudie laat zien dat vergelijkbare virussen een afnemende levensduur hebben bij hoger wordende temperaturen;
• Indien afvalwaterbuffering en anaerobe behandeling plaats vinden voor de aerobe behandeling  levert dit aanzienlijke verblijftijden op bij verhoogde temperaturen. Hierdoor verkleint de kans op overleving van het Covid-19 virus aanzienlijk voordat enige aerosolvorming mogelijk is in de aerobie;
• Aangenomen wordt dat operators van de afvalwaterzuiveringsinstallatie bewust omspringen met de al bestaande risico’s geassocieerd aan afvalwaterzuivering. Dit betekent dat adequate persoonlijke beschermingsmiddelen (PBM) worden gedragen bij het uitvoeren van dagelijkse werkzaamheden. Deze moeten bescherming bieden tegen biologische agentia aanwezig in afvalwater.

Op basis van deze afweging wordt het risico klein geacht dat besmetting plaats kan vinden tijdens normaal bedrijf van de afvalwaterzuiveringsinstallatie.

Visie Colsen

Indien “best practices” voor het bedrijven van afvalwaterinstallaties in acht worden genomen, worden aanvullende risico’s geïnduceerd door het Covid-19 virus klein geacht. Deze worden afdoende geacht om bescherming te bieden tegen het Covid-19 coronavirus (3,4). Dit houdt onder andere in dat:

• Te allen tijde de juiste PBM gedragen moeten worden om werkzaamheden zo veilig mogelijk te kunnen uitvoeren;
• Interne werkprocedures correct moeten worden opgevolgd;
• Voor een taak wordt gestart, altijd een LMRA dient te worden uitgevoerd;
• Bij twijfel het werk gestaakt wordt en contact wordt opgenomen met de leidinggevende persoon.

Om risico’s verder te verkleinen wordt aangeraden om ademhalingsbescherming te gebruiken bij werkzaamheden waar aerosolvorming mogelijk is, bv. werkzaamheden in de buurt van beluchte tanks en schoonmaak van waterzuiveringsapparaten. 

Het Covid-19 coronavirus wordt vooral overgedragen via hoesten, niezen of contact met besmette oppervlakken. Daarom benadrukken we de richtlijnen van de overheid te volgen om dit soort overdracht tegen te gaan. Was handen regelmatig en raak ogen, neus en mond niet aan met vuile handen. Als extra richtlijn wordt door WHO aangeraden om handen te wassen voor het aandoen van PBM en na het aandoen van PBM (dus ook handschoenen).

Referenties

1. https://www.rivm.nl/nieuws/nieuwe-coronavirus-aangetroffen-in-rioolwater
2. https://wef.org/news-hub/wef-news/the-water-professionals-guide-to-the-2019-novel-coronavirus/
3. WHO; “Water, sanitation, hygiene, and waste management for the COVID-19 virus”; interim guidance 19 March 2020
4. Global Water Research Coalition; “COVID-19 Virus Water, Sanitation and Wastewater Management”; Factsheet 10 March 2020
5. Arbocatalogus Waterschappen, Deel 5: Biologische Agentia; versie 2016